مقدمه:

اين روزها كمتر ساختماني است كه در گوشه وكنار آن آلودگي به سوسكها وجود نداشته باشد. تاكنون بيش از هزار نوع سوسك شناسايي شده‌اند كه فقط تعداد معدودي از آنها تمايل به ورود به اماكن مسكوني داشته و از نظر بهداشتي پراهميت هستند.

بهترين روش عاري ساختن محيط از زيانها و مشكلات به وجود آمده به وسيله حشرات، كنترل خود حشرات است كه اين كنترل بايستي با مطالعات كافي در مورد نحوه زندگي حشره، محيط زيست و…. انجام پذيرد تا باعث بروز مشكلات ديگر نشود.

سوسريها يا سوسكها:

سوسكها در تمام دنيا، خصوصاً مناطق گرمسير انتشار داشته و گرما دوست مي‌باشند و در طول روز پشت رادياتورها، لوله‌هاي آب‌گرم، نقاط تاريك مثل مجاري فاضلاب، توده‌هاي زباله، زير قفسه‌ها و كشوها و دستشويي و حمام يافت ميشوند. اين حشره در شب فعال است و روي كف اطاقها و جاهاي مختلف دنبال غذا مي‌گردد. سوسكها همه چيزخوار و پرخوار هستند و به برگرداندن بخشي از غذاي خود كه كمي هضم شده و همچنين دفع مدفوع روي غذا و يا هرچيز ديگر عادت دارند. فرم بدن سوسك به گونه‌اي است كه ميتواند از شكافهاي باريك عبور كند. سوسكهايي كه وارد اماكن انساني شده و از نظر بهداشتي اهميت دارند شامل سوسكهاي آلماني، آمريكايي، استراليايي، شرقي و …. ميباشند.

سوسكهاي آلماني بيشترين پراكندگي را در دنيا داشته و حدود 2-1 سانتي‌متر طول دارند. اين سوسكها به رنگ زرد مايل به قهوه‌اي بوده و قدرت پرواز دارند و سريعتر از گونه‌هاي ديگر تكثير يافته و زياد مي‌شوند. سوسكهاي آمريكايي طول بيشتري داشته و داراي رنگ قهوه‌اي روشن بوده و مي‌توانند پرواز كنند.

سوسكها تخم‌هاي خود را داخل كپسولهايي مي‌گذارند كه تقريباً شبيه لوبيا قرمز است. بعضي گونه‌ها مثل سوسك آلماني كپسول تخم را تا چند هفته همراه خود حمل مي‌كنند تا تخم براي باز شدن آماده شود. بعضي ديگر تخمها را مستقيماً داخل شكافها مي‌گذارند. در موقع باز شدن تخم، سوسك جوان كاملاً سفيدرنگ و بدون بال است و تعداد نوزادان داخل كپسول در گونه‌هاي مختلف بين 48-14 عدد گزارش شده است كه با چند بار پوست اندازي به يك سوسك بالغ تبديل مي‌شوند.

نقش سوسكها در انتقال بيماري‌ها:

سوسكها معمولاً تمايل به نزديك شدن و گاز گرفتن انسان ندارند. ولي در مورد نوزادان و افراد ناتوان و ضعيف مواردي از گازگرفتگي سوسكها ديده مي‌شود. كه گاهي موجب زخمهاي سطحي و عفوني مي‌شوند. سوسكها ناقل عوامل بيماريزاي مختلف مانند ويروسها، باكتريها، تخم انگلها و غيره مي‌باشند.

عوامل بيماريزايي را كه تاكنون توانسته‌اند از بدن سوسكها جدا كنند شامل ويروسهاي فلج اطفال،‌ دو نوع قارچ بيماريزا، عامل بيماري تب زرد، وبا، ديفتري، كزاز، سل، ژيارديا و انواع اسهال خوني و ….. مي‌باشند. گاهي نيز مواد مترشحه از بدن سوسك مانند مدفوع، استفراغ و اصولاً خود سوسكها براي بعضي افراد ايجاد حساسيت مي‌نمايند.

لازم به يادآوري است كه وجود سوسكها بخصوص وقتي به تعداد زياد باشند براي بسياري از اشخاص واكنشهاي رواني ايجاد مي‌كند.

سوسكها بخصوص در محلهايي مثل بيمارستانها كه عوامل بيماريزا به ميزان فراوان و از انواع مختلف وجود دارند بسيار خطرناك مي‌باشند.

مبارزه :

با توجه به زيانهاي بهداشتي و اقتصادي ناشي از وجود سوسكها در اماكن لازم است كه محيط زيست انساني از وجود اين حشرات پاك شده و پيشگيريهاي لازم جهت جلوگيري از پيدايش و ازدياد آنها به عمل آيد. بهسازي محيط بهترين روش مبارزه با سوسكها است كه طي آن لازم است پناهگاههاي سوسكها از بين برده شوند. براي اين منظور بايد در چهارچوب درهاي فرسوده تعويض شوند و كليه شكافهاي ديوارها، كف، سقف، درزهاي بين پله‌ها و …. با سيمان يا مصالح ديگر دقيقاً‌ گرفته شوند. گاهي لازم است بندكشي بين كاشي‌هاي ديوار و كف و حاشيه و اطراف قرنيزها تشديد گردد.

حفظ بهداشت، نظافت ساختمانها و جمع‌آوري، حمل و دفع بهداشتي زباله‌ در داخل اماكن و معابر تاثير مستقيم بر كاهش تعداد سوسكها دارد. از ريخت و پاش مواد غذايي و انبار كردن پس مانده‌هاي مواد غذايي و نان خشك در ساختمانها بايد جلوگيري شود.

پوشاندن آب انبارها و مخازن آب، دفع صحيح فاضلاب، نصب صحيح و تراز نمودن سيفونها، خشكاندن محيط‌هاي مرطوب، گذاشتن توري در مدخل هواكش فاضلاب‌ها و چاههاي فاضلاب و گذاشتن سرپوش كف‌شويه‌ها از ورود و خروج سوسك و لانه گزيني اين حشره جلوگيري مي‌كند.

علاوه بر به كارگيري موازين بهسازي، با استفاده از سموم حشره‌كش نيز مي‌توان به مبارزه با سوسكها پرداخت كه اين روش با توجه به ايجاد آلودگي محيط زيست به عنوان آخرين روش براي مبارزه با سوسكها تلقي مي‌گردد.

اگرچه وجود سوسكها در اماكن موجب بروز مخاطرات بهداشتي فراوان مي‌گردد اما خطرات ناشي از استفاده از تركيبات سمي براي از بين بردن آنها بخصوص در صورتي كه با رعايت كامل جوانب احتياط نباشد به مراتب بيشتر از وجود سوسكهاست.

نوع سم و نحوه سمپاشي بايد توسط افراد ورزيده و متخصص اين امر انتخاب گردد و سمپاشي بايد توسط اين افراد انجام شود. هنگام سمپاشي بايد كليه موازين احتياطي رعايت گردد.

لازم است قبل از سمپاشي محلهاي مورد نظر تميز و در صورت امكان شستشو گردند و مواد غذايي، ظروف غذاخوري، وسايل كودكان و وسايل خواب و پرندگان بايد از محل خارج يا روي آنها كاملاً پوشانيده شود.

براي مبارزه با سوسكها، يك بار سمپاشي محلهايي كه زود به زود شسته مي‌شود و استفاده از سمومي كه اثر ابقائي آنها كم است كافي نمي‌باشد و ممكن است كپسولهاي تخم موجود در محل كه پنهان مي‌باشند به تدريج باز شوند، بنابراين لازم است سم بيش از 2-3 ماه روي سطوح باقي بماند و يا در صورت شستشوي محل، سمپاشي بايد تكرار گردد.

علت عدم موفقيت در مبارزه:

از علل عدم موفقيت در مبارزه با سوسكها مي‌توان ورود سوسكها را از ساختمانهاي مجاور از طريق درزها و شكاف و منافذ زير دربها و يا انتقال سوسك يا تخم سوسك توسط اشيا و لوازم خريداري شده از خارج منزل دانست

 

 

---

 

موش‌ها

شناخت و روش مبارزه با آنها

مقدمه

   موش‌ها اين حيوانات باهوش كه شرح قهرماني‌هاي آنها در داستانها و فيلم‌هاي كودكان فراوان آمده است، در عين حال موجوداتي هستند كه وجودشان بشر را به وحشت مي‌اندازد، وحشت از بيماري و خسارت اقتصادي شايد تصور اين مطلب كه ما از پس مانده مواد غذايي موش‌ها  تغذيه مي‌كنيم برايمان مشكل باشد اما با مشاهده آمارهاي موجود بايد به اين حقيقت اذعان نمود در نظر بگيريد كه اين حيوان به راحتي از بذري كه در زمين پاشيده مي‌شود تا ريشه، برگ، ميوه، دانه و محصولات داخل انبار و مواد غذايي موجود در خانه و غذاي پخته شده را مي‌خورد و نابودمي‌كند حتي از پس مانده مواد غذايي موجود در زباله‌ها نيز روگردان نيست و مهم‌تر آن كه به جاي خوردن همه مواد غذايي مقداري از آن را خورده و بقيه را كه باقي مي‌گذارد قابل مصرف نيست در حقيقت اتلاف غذايي توسط اين حيوان بيش از مقداري است كه مي‌خورد.

انواع موش

  1-  موش خانگي

 2-  موش قهوه‌اي

3ـ    موش سياه

عادات و رفتار

   بطور كلي موش‌ها به محيط‌هاي ساكت  و تاريك كه حرارت معين و ثابت و همچنين رطوبت نسبي داشته باشند علاقه‌مند هستند .

   موش‌هاي بزرگ معمولاً لانه خود را در محيط‌هاي وسيع نمي‌سازند و همواره سعي در پنهان شدن دارند تا بتوانند به راحتي نوزادان خود را توليد و پرورش دهند. موش‌هاي نر معمولاً حداقل يكبار در روز محيط اطراف خود را بازرسي مي‌كنند و چنانچه تغييراتي در محيط مشاهده نمودند بلافاصله لانه خود را معدوم و جاي ديگري را براي خود آماده مي‌كنند. موش‌ها معمولاً يك ساعت بعد از نيمه‌شب فعاليت خود را شروع مي‌كنند و اين به علت ساكت بودن محيط و عدم حضور انسان است بدين ترتيب موش‌ها با آرامش خاطر به مواد مختلف خسارت وارد مي‌كنند.

اهميت مبارزه با موش

مبارزه با موش از دو جهت حائز اهميت مي‌باشد:

1.  اقتصادي

2.  بهداشتي

   موش‌ها با وارد كردن خسارت به مواد غذائي و پايين آوردن ارزش آنها و انتشار و انتقال بيماري‌ها و بالاخره ايجاد مزاحمت براي انسانها مورد تنفر انسان بوده و براي بسياري از افراد سبب ايجاد ناراحتي فكري و روحي مي‌گردند.

بيماري‌هاي منتقله از طريق موش

   موش‌ها معمولاً 35 نوع بيماري مختلف را به انسان منتقل مي‌كند عبارتند از :

LCM

  اولين علائم اين بيماري در انسان سردرد و بروز حالت‌هايي شبيه آنفولانزا ميباشند.

Rabies (هاري): يك بيماري ويروسي است كه از طريق گاز گرفتگي در حيوان خونگرم به وجود مي‌آيد.

تب گازگرفتگي

   در اثر گاز گرفتن موش تب ايجاد مي‌شود و جاي گاز گرفتگي متورم شده و به رنگ قرمز در مي‌آيد.

 طاعون

   اين بيماري كه به آن مرگ سياه نيز مي‌گويند از طريق گزش ‌كك‌هايي كه از خون موش آلوده تغذيه كرده‌اند به انسان منتقل مي‌شود.

لپتوسپيروز

   اين بيماري كه به آن يرقان خون ريزي دهنده نيز مي‌گويند باعث تب، خونريزي، دردناك شدن كبد، دردهاي شكمي، خشك شدن و ريزش پوست مي‌گردد.

سالمونلوزيز (حصبه)

   آلوده شدن غذا به ادرار و مدفوع موش موجب مسموميت غذائي و بروز اين بيماري مي‌شود.

يرسينيوزيز

  اين بيماري از طريق آلوده شدن مواد غذايي به ادرار و فضولات موش ايجاد شده و موجب بروز آپانديسيت و بزرگ شدن روده‌ها مي‌گردد.

تيفوس

   در اثر خونريزي در شش‌ها و سينه پهلو باعث مرگ فرد مبتلا مي‌شود.

توكسوپلاسموزيز

   انتقال اين بيماري كه بيشتر از طريق مدفوع گربه به انسان صورت مي‌گيرد اخيراً از طريق موش هم مشاهده شده است. اين بيماري مي‌تواند موجب كوري مادرزادي نوزاد شود.

تب راجعه

   يك بيماري عفوني است و از علائم عمده آن حملات متناوب تب و ايجاد مسموميت خوني مي‌باشد.

تولارمي

   مخزن اين بيماري موش مي‌باشد و علائم آن تب، سردرد درد دست و پا، كمر درد، ضعف عمومي، استفراغ و بزرگ شدن كبد و طحال مي‌باشد.

سالك

   اين بيماري به صورت زخم پوستي و در اثر نيش پشه خاكي آلوده ايجاد مي‌گردد.

روش‌هاي مبارزه:

1ـ اقدامات بهسازي و بهداشتي

2ـ استفاده از سموم شيميايي

3ـ استفاده از امواج مافوق صوت

4ـ جلب كننده‌هاي شيميايي

5ـ دور كننده‌ها

6ـ تله‌گذاري

7ـ مبارزه بيولوژيكي

8ـ مبارزه ژنتيكي

اقدامات بهسازي و بهداشتي:

1ـ محافظت ساختمان‌ها از ورود موش

2ـ از بين بردن لانه‌ موش‌ها و محروم‌ كردن آنها از دسترسي به آب و مواد غذائي

3- بهداشتي نگه داشتن محيط زيست شامل: جمع‌آوري، حمل و دفع زباله بطور بهداشتي، زباله بايد در كيسه‌هاي سربسته قرار داده شده و فقط در ساعات مراجعه رفتگران در خارج از ساختمان گذاشته شود.

كشتن موش‌ها:

الف: بوسيله سموم شيميايي

ب: بوسيله تله‌گذاري

   معمولاً استفاده از سموم شيميايي آخرين راه‌حل مي‌باشد در صورتي كه اقدامات بهداشتي و بهسازي بطور كامل مؤثر نبودند مي‌توان آن را به عنوان يكي از وسايل مطمئن براي مبارزه با موش بكار برد.

امروزه از تكنيك تله‌گذاري در موارد زير استفاده مي‌شود:

   زماني كه به علت وجود مواد غذايي استفاده از سموم غيرممكن باشد.

   در محلهايي كه امكان جمع‌آوري لاشه موش وجود نداشته باشد.

   در صورتيكه موشها از خوردن طعمه خودداري كنند. زماني كه موش‌ها نسبت به سموم موش‌كش‌ مصون شده باشند.

روش صحيح تله‌گذاري:

   در تله‌گذاري مساله انتخاب طعمه و دانستن رفتار و عادت موش‌ها اهميت فوق‌العاده‌اي دارد. موش‌هاي بزرگ به علت ترس از چيزهاي جديد و همچنين به علت داشتن كنجكاوي و احتياط زياد به زحمت به طرف تله‌ها جلب مي‌شوند و گاهي براي گرفتن‌ آنها بايد چند روز صبر كرد و براي حصول نتيجه بهتر بايد چند روز تله را بدون اينكه فنر آن كار گذاشته شود با استفاده از طعمه جلب كننده در محل مستقر نمود تا موش‌ها به آن عادت كنند.

محل قرار دادن تله‌ها:

    در مورد موش‌ قهوه‌اي و خانگي بهتر است تله را در گوشه راست و به طرف ديوار محل قرار داد به طوري كه ماشه تله تقريباً‌ مماس با ديوار باشد.

   در مورد موش سياه تله را مي‌توان به ديوار ميخكوب كرد.

تله زنده‌گير طعمه دار يا تله كشته‌گير را بايد نزديك به دهانه ورودي لانه قرار داد و نه در داخل گذرگاه

   تله را بهتر است با كيسه يا چيزهاي جديد در موش به وجود نيايد. تله كشته گير را مي‌توان زير لايه‌اي از آرد، خاك و يا سبوس مخفي كرد. وقتي تعداد تله‌ها زياد است بايد محل قرار گرفتن تله‌ها را يادداشت كرد.